STILLEVEN

99 piepkleine installaties voor een voormalig goederenstation

Gare Maritime, Brussels

​

​

 

Tijdens de Gouden Eeuw van de Nederlandse en Vlaamse schilderkunst stond het thema van stillevens centraal in de ontwikkeling van een nieuw allegorisch vocabularium, aangepast aan de tijdsperiode. Stillevens toonden traditioneel op een symbolische manier de vergankelijkheid van het leven, terwijl de kenmerkende complexiteit van hun texturen en details kunstenaars de kans bood om hun meesterschap en vaardigheid te tonen.

De overzeese handel met Afrika, Azië en de Nieuwe wereld stimuleerde de opkomst van een kapitaalkrachtige koopmansklasse die graag pronkte met haar nieuwe rijkdom door kunstwerken te kopen van of te bestellen bij vooraanstaande kunstenaars.

Toenemende handel introduceerde exotische luxe van overal ter wereld, zoals specerijen, thee, zijde, edelstenen en porselein uit Azië, wijn, olie en fruit uit het Middellandse Zeegebied, tabak en suiker uit Amerika en tot slaaf gemaakte mensen uit Afrika, die beschouwd en behandeld werden als om het even welke andere koopwaar.

Kunstenaars begonnen deze nieuwe materialistische symbolen al snel te verwerken in hun stillevens. Ze vervingen vaak levenloze objecten geassocieerd met vanitas stillevens zoals schedels en leeglopende zandlopers door subtielere symbolen zoals bloemen, vliegen, vogelnesten, slakken, lieveheersbeestjes, hagedissen en vlinders en verborgen de boodschap onder vrolijke kleurenlagen en overweldigende uitingen van rijkdom.

Het schijnbaar lege verhaal van stillevens werd in feite bevolkt door kleine wezens die aangetrokken werden door voedsel of bloemen en de stille menselijke afwezigheid in de scène, en werd gevuld met aanwijzingen om de onderliggende symboliek van het leven in de Gouden Eeuw te interpreteren.

---

​

Deze installatie gebruikt het hele Gare Maritime gebouw als een stilleven, bevolkt met kleine wezens, weergegeven in allegorische - en soms ironische - voorstellingen van geboorte, leven en dood en bevestigt opnieuw de centrale rol die kunst speelt in het onderzoeken van het bestaan en het metafysische.

Een geluidsinstallatie van een uur, die de hele dag door willekeurig wordt afgespeeld, dient als soundtrack voor 99 permanente miniatuurinstallaties die verspreid staan door de ruimte. Een kleine populatie van territoriale slakken, gluiperige hagedissen, elektrische vogelnesten, gulzige schorpioenen, eenzame muizen, geile krekels, existentiële kakkerlakken en vele andere, koloniseren discreet de kolommen, muren, boomtakken, verborgen hoekjes en balken van Gare Maritime.

In een opeenvolging van kleine sculpturale tableaus met een doorsnede van slechts enkele centimeters, zullen bezoekers en voorbijgangers bij toeval deze kleine natures mortes ontdekken op onverwachte plaatsen en zich misschien voelen als een kind dat op Paasochtend een gouden chocolade-ei vindt, verstopt in de tuin van zijn grootouders.

Goederenstations werden altijd al bevolkt met kleine dieren die leefden van de opgeslagen goederen, en die vaak ongewild werden ingevoerd met de goederen uit andere landen.

Meeliftend op menselijke konvooien trekken talloze diersoorten over continenten en veroveren nieuwe gebieden.

Ook kunsttentoonstellingen hebben vaak ongewild veranderingen in ecosystemen teweeggebracht. Toen eind jaren tachtig, na een lange reis, enkele kratten met kunstwerken werden geopend in het Australische paviljoen van de Biënnale van Venetië, bleek dat enkele Australische kevers de oceaan waren overgestoken. Ze vonden een nieuwe thuis in de Giardini della Biennale, waar ze zich in de loop der jaren exponentieel vermenigvuldigden en de endemische kever bijna volledig vervingen. 

Insecten, reptielen, vogels, knaagdieren en andere kleine zoogdieren hebben allemaal geleerd te overleven in de stedelijke omgeving, op hun hoede voor mensen en machines. De stad is een voortdurend veranderend organisme: terwijl sommige stedelijke soorten gedijen, worden andere geconfronteerd met het voortdurende verlies van territoria, net als de weinige dieren die in het wild zijn overgebleven en de gevolgen van het Antropoceen trotseren.

Deze installatie is ook een gedenkteken voor al die kleine wezens.